مقدمه

محیط، بستری برای شکل‌گیری بسیاری از ویژگی‌های رفتاری است. به بیانی دیگر بسیاری از عواطف، عادات، سلایق و حتی طرز نگرش ها و نشست و برخاست ها به گونه ای شگرف از محیط تأثیر می‌پذیرد.

به همین خاطر است که بسیاری از صاحب‌نظران، محیط را دانشگاهی نامیده‌اند که هر فرد با توجه به زمینه ها و استعدادهای خویش می‌تواند از آن بیاموزد و در معرض تأثیرات آن قرار گیرد، دانشگاهی که هیچ گاه فرد از آن فارغ التحصیل نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. در یک تقسیم بندی کلی می‌توان در حال حاضر چهار محیط را در یادگیری مؤثر دانست:

۱- مدرسه: مدرسه رسمی ترین نهاد آموزشی و پرورشی در سنین کودکی و نوجوانی است.

۲- خانواده: از سپیده دم تاریخ بشر تاکنون، خانواده به عنوان یک نهاد اساسی در نگهداری و تربیت فرزندان، نقش منحصر به فردی ایفا نموده.

3- اجتماع: اجتماع نظام پیچیده‌ای است که این امکان را فراهم می‌آورد تا افراد تحت تأثیر عوامل مختلف در آن به تعامل با یکدیگر بپردازند.

4- رسانه‌‌‌‌‌های جمعی و اینترنت: رسانه‌های جمعی و اینترنت را می‌توان ابزارهای آموزشی مدرن نامید که به تنهایی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند تعاملات موجود در هر یک از محیط های سه گانه قبلی را تحت الشعاع قرار داده و حتی تأثیرات آموزشی آنها را ناچیز نموده یا آن را خنثی نمایند.

محصلين و دانش‌آموزان پس از محيط مسكوني خود بيشترين ساعات روز را در واحدهاي آموزشي مي‌گذرانند. با توجه به نقش اساسي آموزش در فرآيند شكل‌دهي به فرهنگ جامعه لازم است علاوه بر اهميت دادن به فرآيند آموزش به ايجاد محيط مطلوب كه شوق و انگيزه را نسبت به فرآيند ياددهي-يادگيري در دانش‌آموزان ايجاد كند توجه كافي و وافي داشت]18[.

محيط آموزش

فضا‌هاي آموزشي به دليل محدوديت‌هاي خاص خود براي خشك و بي روح شدن مستعد است اما بايد تمام تلاش‌ها را به كار گرفت تا از وقوع اين حادثه جلوگيري كرد.

اهميت دادن به فضاهاي آموزشي و رعايت اصول و استانداردهاي مربوط به آن در طراحي اين مراكز منجر به خلق محيطي متناسب با خواسته‌هاي رواني دانش‌آموزان و در نتيجه جامعه مي‌گردد.

ريشه علاقه هر دانش‌آموز به آموختن در مدرسه و قرار گرفتن در محيط آموزشي شكل مي‌گيرد و در صورت ناهماهگ بودن محيط با انتظارات فرد حس دافعه و عدم علاقه به يادگيري در فراگير شكل مي‌گيرد.

شكل و چيدمان كلاسها، رنگ، نور وتهويه، امكانات آموزشي، دكوراسيون داخلي و همه و همه در آموزش‌پذيري و ايجاد علاقه ورغبت در دانش‌آموزان مؤثر است.

در حال حاضر كمتر ساختمان آموزشي را مي‌توان ديد كه داراي تمام اسلوب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و استاندارد‌ها باشد اما اميد مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رود در ساخت بناهاي جديد آموزشي اين استانداردها رعايت گردد.

عوامل فيزيكي

يكي از ابعاد محيط آموزشي عوامل فيزيكي مي‌باشد كه در ايجاد انگيزه و اشتياق به آموزش نمي‌توان از تاثيرات آن غافل شد، عوامل فیزیكی مربوط به محيط‌هاي آموزشی و جاذب بودن آن‌ها در قسمت‌هايي به شرح ذیل دسته‌بندی و تبیین شده است.

1- نور و عوامل مربوط به آن مانند میزان و شدت نور، نوع نور (طبیعی یا مصنوعی)؛

2- ابعاد ظاهری كلاس شامل دیوار، درب و كف كلاس، سرانه مساحت و سرانه فضا؛

3- رنگ و تاثير آن بر آموزش و محيط هاي آموزشي؛

4- حرارت و تهویه كلاس؛

5- صدا و عوامل مربوط به آن؛

6- سازماندهی و آرایش كلاس؛

در ادامه مطالب فوق به بررسي اين عوامل و تاثير آنها در روند ياددهي- يادگيري پرداخته شده است.

فهرست مطالب

مقدمه. ۷

محیط آموزش…. ۸

عوامل فیزیکی… ۹

نور و متغیرهای مربوط به آن.. ۹

ابعاد ظاهری کلاس…. ۱۰

رنگ و تاثیر آن بر آموزش و محیط‌های آموزشی… ۱۱

حرارت و تهویه کلاس…. ۱۳

صدا و متغیرهای مربوط به آن.. ۱۴

سازماندهی و آرایش کلاس…. ۱۴

تأثیرات محیط آموزشی بر اخلاق شاگردان.. ۱۵

الف) معلم: ۱۶

ب) مدیر مدرسه: ۱۶

د) محیط آموزشی: ۱۸

هـ) وسائل آموزشی: ۱۸

و) امکان تماس با راهنمای دینی: ۱۸

تاثیر محیط خانواده بر آموزش فرزندان.. ۲۲

چگونه نقش مثبت داشته باشیم؟. ۲۳

فرزندان خود را محترم بشمارید.. ۲۴

گریز از خانواده. ۲۴

بیماری‌های خانه و تاثیر بر درس…. ۲۴

پند و نصیحت حد و اندازه دارد. ۲۵

آنچه والدین باید بدانند.. ۲۶

تاثیر آموزش و پرورش بر محیط اجتماعی دانش آموزان.. ۲۹

آموزش و پرورش پیش از مدرسه. ۲۹

آموزش و پرورش دوران مدرسه. ۳۰

انواع تجربه‌های آموزشی و پرورشی در زندگی اجتماعی… ۳۰

بازیها ۳۰

طبیعت…. ۳۱

نهادها و فعالیتهای دینی تربیت…. ۳۱

کار و تربیت…. ۳۱

سفر و آموزش…. ۳۲

عضویت در گروهها ۳۲

شرایط زندگی شهری یا به اصطلاح مدنی… ۳۲

امیدها و آرزوها ، دوستیها ، حرمتها: ۳۳

تاثیر محیط خانه و مدرسه بر کودکان.. ۳۳

در خود فرو رفتگی (اوتیسم) ۳۳

ناتوانی در یادگیری… ۳۴

اختلالات رشدی… ۳۴

محیط آموزشی سازنده چیست؟. ۳۵

نقش معلم در ایجاد محیط مثبت برای یادگیری… ۳۸

کلاس درس سالم و حمایتگر. ۳۹

برنامه ریزی… ۴۰

مقررات ،قواعد و ضوابط… ۴۰

ترتیب نشستن : ۴۱

رفتار دوستانه و مؤدبانه از سوی آموزگار  ۴۱

محیط های چهارگانه ی آموزش و یادگیری… ۴۳

عوامل موثر در ایجاد محیط آموزشی خوب… ۴۶

عوامل موثر در ایجاد محیط آموزشی شاد عبارتند از. ۴۸

۱- معلم : ۴۸

۲- وضعیت فیزیکی مدرسه ۵۰

۳- مدیر و معاون ۵۱

راهکارها ۵۲

نکاتی دیگر در ایجاد یک محیط آموزشی… ۵۳

نتیجه‌گیری و پیشنهادات… ۵۵

منابع.. ۵۸

منابع

۱- آر.ان، ملامد.(۱۳۷۳).اطلاعات معماری آموزشی. نشر: مصباح.

۲- آموزگار، محمد حسن. (۱۳۸۴). اسلام و تزکیه نفس. نشر شابک. تهران.

۳- بی نام. (۲۰۱۱). کلاس را به میل من رنگ بزن. سایت سلامتیران. دوشنبه:۱۰/۱۱/۱۳۹۰٫

۴- تاجبخش، فرزانه. (۱۳۸۹). اثر رنگ ها بر تفکر و خلاقیت. برگرفته ازکتاب روانشناسی رنگ‌‌‌‌‌ها: (منبع۵).

۵- لسی‌‌‌‌‌‌‌‌تایلور، جاناتان دی.(۲۰۱۱).روان شناسی رنگ‌ها.(ترجمه: مهدی گنجی). انتشارات: خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کتاب. تهران.

۶- حقیقی، سیاوش. (۱۳۷۳). از اسطوره تا واقعیت. مجلات تخصصی نور. شماره۵۴٫

۷- زینعلی دهشیر، اکرم. (۱۳۸۹). مدرسه ی زیبا. کارشناس ارشد آموزش ابتدایی. دانشگاه علامه طباطبایی. تهران.

۸- سلطان منش، حسن. (۱۳۶۴). سازماندهی فضاهای آموزشی مدارس. نشریه: دارو و درمان. شماره۲٫

۹- صیامی، شروین. (۱۳۸۰). معلم، مدیریت کلاس، موانع و راهبردها. نشر: انجمن فعالیت‌‌‌‌های تیران.

۱۰- فرخ نیا، مینا. (۱۳۹۰). چگونه با معماری کودکان را مجذوب کنیم. روزنامه جوان: شماره۳۵۷۳: ۲۴/۹/۹۰

۱۱- فسا شکوه،هورآسا.(۱۳۸۱).فضای آموزشی، قواعد و معیارها. فصلنامه تعلیم و تربیت. شماره ۶٫

۱۲- قاضی زاده، بهرام. (۱۳۷۵). اصول ومعیا طراحی آموزشی. نشر: سازمان نوسازی مدارس. تهران.

۱۳- معین پور، حمید. (۱۳۸۵). بررسی آموزش وپرورش کارآمد. سایت پژوهش. دوشنبه:۲۹آبان۱۳۸۵

۱۴- نصر اصفهانی، احمد رضا و معین پور، حمید. (۱۳۸۱). تاثیر جمعیت ومحیط انسانی فیزیکی کلاس درس بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. فصلنامه تعلیم و تربیت. شماره۷۱٫